Từ đầu năm 2014 đến nay, các NHTM đã có 3 đợt hạ lãi suất huy động. Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn giá rẻ vẫn chưa khả quan và khả năng mặt bằng lãi suất cho vay giảm xuống vẫn còn bỏ ngỏ.

Thanh khoản dồi dào

Khởi đầu năm 2014, Vietcombank là NHTM đầu tiên hạ lãi suất huy động kỳ hạn 1 tháng xuống 5%/năm. Tiếp theo, trong tháng 2, nhiều NHTMCP đã hạ lãi suất huy động với mức giảm 0,3-0,5%. Và mới đây, một số NHTMCP tiếp tục hạ lãi suất 0,1-0,4% đối với các kỳ hạn dưới 6 tháng, đặc biệt BIDV tiến hành cắt giảm lãi suất 0,25% đối với các khoản tiền gửi 3-11 tháng.

Theo chia sẻ của tổng giám đốc một NHTMCP, việc các NHTM đua nhau cắt giảm lãi suất do đầu năm 2014, tình hình tín dụng vẫn chưa khởi sắc. Qua 2 tháng, tăng trưởng huy động của NH này đạt 6% nhưng tăng trưởng tín dụng mới đạt 1%.

Hiện yếu tố cung - cầu đang tác động mạnh đến việc huy động vốn của các NH do đầu vào dồi dào nhưng đầu ra hạn chế nên NH buộc phải hạ lãi suất huy động.

Đánh giá về vấn đề này, một chuyên gia tài chính cho rằng nhiều khả năng xu hướng giảm lãi suất huy động sẽ tiếp diễn trong thời gian tới do thanh khoản của NH đang rất dồi dào. Theo thống kê của NHNN, đến ngày 20-2, huy động vốn của các NHTM tăng 0,83% so với cuối năm 2013, thanh khoản của hệ thống được đảm bảo và lãi suất thị trường liên NH ổn định ở mức thấp.

Tuy nhiên, tín dụng toàn hệ thống đối với nền kinh tế đã giảm 1,66%, trong khi 2 tháng đầu năm 2013 chỉ giảm 0,23%, trong đó riêng tín dụng bằng VNĐ giảm đến 1,94%. Trước đây, các NHTM lớn dù thanh khoản dồi dào, thậm chí dư thừa cũng không dám hạ lãi suất huy động vì sợ mất khách hàng.

Còn hiện nay NH huy động nhiều nhưng cho vay ra chưa đến 50-60% tổng nguồn vốn huy động, nên các NH hạ lãi suất là điều bình thường. Nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp cũng không lớn bởi doanh nghiệp đủ điều kiện vay vốn đang co lại, chưa mạnh dạn đầu tư mở rộng, trong khi doanh nghiệp có nhu cầu vốn số lượng đạt chuẩn để được vay ngày càng hạn hẹp.

Thời gian qua, nhiều NH tuyên bố phát triển dịch vụ để bù tín dụng, nhưng đến thời điểm này tín dụng vẫn chiếm đến 70% lợi nhuận của các NHTM. Vì vậy, để đảm bảo an toàn NHTM phải cắt giảm lãi suất huy động, không chạy đua cạnh tranh như trước.

Hạ lãi vay còn chờ

Trong bối cảnh NH dư thừa thanh khoản, lãi suất huy động giảm, kỳ vọng mặt bằng lãi suất cho vay sẽ sớm giảm xuống đang dấy lên. Trước đó, NHNN đã phát đi thông điệp năm 2014 có thể giảm lãi suất cho vay 1-2%.

Theo đó, NHNN đã tiên phong bằng việc điều chỉnh giảm 1%/năm mức lãi suất của NHTM nhà nước áp dụng trong năm 2014 đối với dư nợ các khoản cho vay hỗ trợ mua nhà ở từ mức 6%/năm của năm 2013 xuống 5%/năm.

NHNN cũng cho biết hiện mức lãi suất cho vay phổ biến đối với 5 lĩnh vực ưu tiên là 7-9%/năm; lãi suất cho vay lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác ở mức 9-11,5%/năm đối với cho vay ngắn hạn; 11,5-13%/năm đối với cho vay trung và dài hạn, trong đó một số doanh nghiệp có tình hình tài chính lành mạnh, minh bạch, phương án, dự án sản xuất kinh doanh hiệu quả đã được các NHTM cho vay với mức lãi suất chỉ 6-7%/năm.

Mới đây, NHNN tiếp tục kêu gọi các NHTM giảm lãi suất cho vay, kể cả các khoản vay cũ về 13%/năm. Song song đó, trong 2 tháng đầu năm, các NHTM cũng đua nhau tung ra hàng loạt gói tín dụng ưu đãi lãi suất 8-9%/năm, thậm chí có NHTM còn áp dụng lãi suất ưu đãi đặc biệt 5%/năm.

Tuy nhiên, mức lãi suất cho vay thực tế của các NHTM vẫn cao hơn mức NHNN công bố. Đại diện một công ty chế biến gỗ tại quận 12, TPHCM, cho biết mới đây doanh nghiệp này đã tìm đến một NHTMCP yêu cầu vay ngắn hạn 800 triệu đồng để thực hiện hợp đồng xuất khẩu, nhưng NH cho biết lãi suất vay 13%/năm.

Phó tổng giám đốc một NHTMCP cũng chia sẻ việc các NHTM đưa ra hàng loạt gói tín dụng giá rẻ, nhưng để tiếp cận được nguồn vốn này hoàn toàn không dễ. NH kinh doanh cần có lợi nhuận, trong khi nhiều gói tín dụng, lãi suất cho vay thấp hơn cả lãi suất huy động.

Vì vậy, chỉ một phần trong tổng gói tín dụng đến với doanh nghiệp và đó là những doanh nghiệp “ruột”, có quan hệ kinh doanh lâu dài, sử dụng dịch vụ của NH đó để họ có thể bù lại chi phí. Còn nếu cho vay vài ngàn tỷ đồng trong gói tín dụng ưu đãi dù chỉ 3 tháng hoặc trong năm đầu là áp lực không nhỏ đối các NHTM.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, mặt bằng lãi suất cho vay chung có giảm hay không còn phụ thuộc vào tiến độ xử lý nợ xấu và các giải pháp cắt giảm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTM trong năm nay. Nhiều chuyên gia tài chính cũng nhận định phải chờ đến khi Thông tư 02 được áp dụng, nợ xấu của NHTM được minh bạch, công khai rõ ràng.

Theo đó, nếu nợ xấu tăng lên, NHTM đó buộc phải trích lập dự phòng rủi ro nhiều hơn, tức phải duy trì lợi nhuận cao để bù đắp lại. Nếu rơi vào trường hợp đó, lãi suất cho vay sẽ khó hạ xuống, còn nếu ngược lại, lãi suất có thể giảm.

Đỗ Linh